Polecam również zajrzenie do Słowniczka na stronie Fundacji Trans-Fuzja: https://www.transfuzja.org/edukacja/s%C5%82owniczek
Słowniczek został opracowany między innymi na podstawie takich materiałów jak:
Dysforia i niezgodność płciowa. Kompendium dla praktyków (2020), Bartosz Grabski, Magdalena Mijas, Marta Dora, Grzegorz Iniewicz,
opisy i nazewnictwo osób transpłciowych na poszczególne rzeczy stosowane w naszej społeczności (np. binder -> spłaszczak), opisy swoich tożsamości płciowych.
Tożsamość płciowa - indywidualne i wewnętrzne poczucie swojej płci. Zgodnie z stanowiskiem specjalistów tożsamości płciowej nie da się zmienić a wszelkie metody konwersyjne są uznawane za nieskuteczne i nieetyczne [Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego: https://pts-seksuologia.pl/sites/strona/83/stanowisko-pts-ws-sytuacji-spolecznej-zdrowotnej-i-prawnej-osob-transplciowych ].
Płeć przypisana/nadana przy urodzeniu - płeć przypisana na podstawie oglądu genitaliów, nie jest to synonim popularnie błędnego określenia płci biologicznej. Płeć biologiczna to określenie na zestaw cech płciowych drugiej osoby które mogą być bardzo różne w swoich klasyfikacjach. Nie używamy takich błędnych i nieprecyzyjnych określeń jak "biologiczne kobiety" czy "biologiczni mężczyźni" na inne osoby. Jeśli chcemy powiedzieć o czyjejś płci nadanej przy urodzeniu to mamy na to idealne i perfekcyjne określenie a jest nim... Płeć przypisana/nadana przy urodzeniu. Może się zdarzyć, że genitalia nie będą jednoznacznie wskazywać na jedną z dwóch klasyfikacji - więcej o interpłciowości można przeczytać u Fundacji Interakcja: https://www.interakcja.org.pl/ .
AFAB - assigned female at birth - żeńska metryka przypisana przy narodzinach
AMAB - assigned male at birth - męska metryka przypisana przy narodzinach
Nie mówimy "płeć biologiczna", "biologiczna kobieta/mężczyzna" i "urodzony_a kobietą/mężczyzną".
Transpłciowość - Tożsamość płciowa inna niż płeć przypisana przy urodzeniu.
Trans kobiety - kobieta z przypisaną płcią męska przy urodzeniu.
Trans mężczyźni - mężczyzna z przypisaną płcią żeńską przy urodzeniu.
Cispłciowość - Tożsamość płciowa taka sama jak płeć przypisana przy urodzeniu. Termin ten po raz pierwszy został użyty w 1995 przez Volkmara Siguscha i jest używany również w języku medycznym.
Cis kobiety - osoby, identyfikuje się jako kobiety, posiadające żeńską płeć przypisaną przy urodzeniu.
Cis mężczyźni - osoby, identyfikujące się jako mężczyźni, posiadające męską płeć przypisaną przy urodzeniu
Heteronormatywność - przekonanie, że występują odrębne i jasno określone płcie z podziałem na role w życiu (kobieta i mężczyzna), tylko orientacja heteroseksualna i tożsamość płciowa jako kobieca i męska, która jest zgodna z płcią przypisaną przy urodzeniu. Takim przejawem heteronormatywności może być wskazanie na kobietę na ulicy i zapytanie “ciekawe czy ta kobieta ma chłopaka” - nakładamy wtedy zarówno poczucie płci tej osoby, jak i jej orientację. Zamiast tego możemy powiedzieć “ciekawe czy ta osoba ma już kogoś”. Kolejnym przykładem może już być pytanie skierowane bezpośrednio do osoby męskiej: “Czy masz już dziewczynę?” które zakłada już określoną orientację heteroseksualną. Można wtedy zapytać “czy masz już kogoś?”.
Krótki podział ze względu na binarność i niebinarność:
Binarność (binary) - jasno określony podział i rozróżnienie na kategorię męskie i żeńskie (Np. płeć: Kobieta i mężczyzna).
Niebinarność (non-binary), Genderqueer - spektrum identyfikacji płciowych, które nie są jasno określone, tak jak w przypadku binarności.
Transpłciowość jest obszernym pojęciem - łączy w sobie różne osoby, których tożsamość płciowa różni się od tej przypisanej przy urodzeniu. Transpłciowość zwana jest też pojęciem parasolowym (“umbrella term”), czyli pojęciem ogólnym, który obejmuje kilka terminów. Pod takim parasolem znajdują się osoby transpłciowe binarne, niebinarne (ale nie zawsze ponieważ niektóre osoby niebinarne mogą różnie definiować transpłciowość i w swoim odczuciu nie wpadać w ten termin). Mogą być to osoby nie chcące i chcące podejmować działania w kierunku korekty.
Dysforia płciowa - odczuwanie cierpienia i dyskomfortu związanego z rozbieżnością pomiędzy tożsamością płciową a cielesnymi cechami płciowymi i/lub sytuacjami społecznymi. Może dotyczyć kilku konkretnych elementów, a nie tylko i wyłącznie całego ciała.
Euforia płciowa - odczuwanie szczęścia, zadowolenia i poczucia zgodności między płciowymi elementami cielesnymi i/lub sytuacjami społecznymi a tożsamością płciową (możemy ją odczuwać np. wówczas, gdy ktoś zwraca się do nas naszym imieniem i prawidłowo odmienia czasowniki).
Nie zmiana płci -> mówimy korekta płci, tranzycja. Nie zmieniamy swojego ciała na inne - poprzez elementy korekty dostosowujemy płciowe aspekty naszego ciała by były zgodne z odczuwaną płcią. Tranzycja nie jest szybkim i nagłym procesem co sugeruje i jest kojarzone ze słowem "zmiana". Również nie zmieniamy magicznie naszego ciała i "nie urodziliśmy się w złym ciele" - to dalej nasze ciało, ale z korektą.
Agender - osoby nie czujące przynależności do żadnej z płci - zwany też genderless, genderfree, non-gendered, ungendered.
Genderqueer/non-binary - rezygnacja z identyfikacji i tożsamości opartych na rozróżnieniu płci biologicznych: męskiej i żeńskiej. Odrzucenie postrzegania przez pryzmat kobiecości i męskości.
Płeć kulturowa - zwana też trzecią płcią (nie mylić z intersex i trigender), jest to starsze określenie na płeć kulturową, czyli taką która jest połączona z głęboko zakorzenioną kulturą.
Przedstawię kilka przykładów, większość z tego co można przeczytać dotyczy osób transkobiecych, ale starałem się wybrać kilka przykładów z każdego zakresu.
Hidźra / Hijra - kultura Azji południowej. Osoby urodzone jako mężczyźni, którzy nie utożsamiają się z płcią męska i męskimi rolami w społeczeństwie lub utożsamiają się psychicznie z płcią żeńską. Wliczają się w to: osoby transpłciowe, intersex, ale też Eunuchowie - mężczyźni wykastrowani. W hinduizmie hidźrowie należą do szczególnej kasty i są poświęceni bogini zwanej Bahućara Mata.
Kathoey / katoey - Tajlandia, proces tranzycji transkobiet rozpoczynający się w bardzo młodym wieku. Inne określenia to ladyboy i lady boy. Co ciekawe, polska wikipedia podaje również istnienie transmęskich Kathoey, ale z tego co czytam, na zagranicznych stronach już się tego nie stosuje w odniesieniu do transmężczyzn.
Two-Spirit - Podwójna dusza - rola kulturowa stworzona przez społeczeństwa indiańskie, stawiająca ponad podziałem na płci, dająca dostęp do obydwu sfer: męskiej i żeńskiej.
Polskie informacje podają, że Winkte to to samo co Two-Spirit, jednakże przeczytałem, iż na zagranicznych stronach określenie Winkte jest stosowane do osób o męskim ciele, które preferują żeński ubiór, prace i zachowania.
Dziewice Kanunu - Albanian sworn virgins - Albania, kobieta która uzyskuje męskie prawa i przywileje na mocy przysięgi zachowania dziewictwa.
Transmasculine, osoby transmęskie - osoba z przypisaną płcią kobiecą przy narodzinach, która identyfikuje się w bardziej męskim spektrum płciowym. Mogą to być:
Trans mężczyźni,
demiboys/demiguy,
osoby genderfluid, które w swoim obecnym odczuciu są w męskim spektrum tożsamości płciowej,
wszelkie inne spektra nie-binarne które postrzegają siebie jako bardziej męskie.
Transfeminine, osoby transkobiece - osoba z przypisaną płcią męską przy narodzinach, która identyfikuje się w bardziej kobiecym spektrum płciowym. Mogą to być:
Trans kobiety,
demigirl/demiwoman,
osoby genderfluid, które w swoim obecnym odczuciu są w kobiecym spektrum tożsamości płciowej,
wszelkie inne spektra nie-binarne które postrzegają siebie jako bardziej kobiece.
Demigender - tożsamość płciowa związana z poczuciem częściowego i niepełnego związku z konkretną tożsamością płciową lub po prostu z pojęciem jednej płci. Najczęściej osoby demigender identyfikują się jako osoby niebinarne.
Demiboy, Demiguy - częściowo – ale nie całkowicie – identyfikuje się jako mężczyzna, chłopak lub ktoś zaliczający się do płci męskiej niezależnie od płci przypisanej przy narodzinach.
Demigirl, Demiwoman - częściowo – ale nie całkowicie – identyfikuje się jako kobieta, dziewczyna lub ktoś zaliczający się do płci kobiecej niezależnie od płci przypisanej przy narodzinach.
Multigender - określenie na osoby które doświadczają więcej niż jedna tożsamość płciowa, ich tożsamość może być zmienna.
Bigender - osoby czujące przynależność do obu płci - zwane też bi-gender i dual gender.
Polygender - poczucie kilku tożsamości płciowych, mogą być odczuwalne jednocześnie lub osobno na przemian.
Pangender - brak poczucia lub poczucie identyfikacji jako wszystkie płcie w tym samym czasie.
Genderfluid - każda osoba genderfluid odczuwa i opisuje swoją tożsamość płciową inaczej. Inaczej mówi i indywidualnie odczuwa płynne przejście pomiędzy płciami. Może to występować niezależnie lub zależnie od różnych czynników (np. sytuacja, relacja, emocja).
Transsexual, transseksualność, transseksualizm - przestarzałe, nieprecyzyjne (tożsamość płciowa nie ma związku z orientacją) i patologizujące pojęcie, nie używane.
Pomysł 63 płci
Jest to przedstawienie pewnych kombinacji związanych z płcią przypisaną przy urodzeniu, osobowością i orientacją. Pomysł ten został internetowym viralem, memem i ogólnie jest traktowany jako żart. Nie powinno się łączyć płci i orientacji w jedno, powinno się je wyraźnie oddzielać. Po więcej informacji oraz cały spis zapraszam na: https://apath.org/63-genders/
Passing - występuje, gdy ludzie traktują daną trans osobę zgodnie z jej preferowaną płcią tożsamościową. Przykładowo: dla trans mężczyzn passigniem będzie fakt, iż na pierwszy rzut oka dla ludzi wygląda jak cis mężczyzna.
Coming out, wyjście z szafy - używane zarówno w ujawnianiu własnej orientacji seksualnej oraz w ujawnianiu własnej tożsamości płciowej przed innymi ludźmi.
Osobisty coming out - uświadomienie i akceptacja przed samym sobą.
Prywatny coming out - ujawnienie przed wybranymi osobami, najczęściej najbliższymi.
Publiczny coming out - ujawnienie się w przestrzeni publicznej.
Światowy dzień coming outu to 11 października.
Dlaczego robi się coming out? Osoby transpłciowe robią go, aby poinformować innych o np. poprawnych zaimkach i imieniu, z którym czują się komfortowo.
Tru-trans - określenie na osobę transpłciową, która bardzo binarnie wyraża swoją tożsamość płciową i wymaga tej samej binarności od innych osób, dyktując swoje warunki i postrzeganie "jak powinna wyglądać i zachowywać się osoba transpłciowa". Wrzucam to pojęcie ze względu na to, że zdarza się opisywać pewne działania lekarzy jako “wymagających osoby tru-trans” co oznacza, że chcą, aby trans mężczyzna zachowywał się stereotypowo męsko (toksyczna męskość), a trans kobieta stereotypowo kobieco, bez żadnych wyjątków, które mogą wynikać ze spektrum niebinarności (np. trans mężczyźni malujący paznokcie nie będą uważani za tru-transa, co może ich przekreślić w oczach jakichś diagnostów). Nie będę się rozpisywać nad negatywnością tego podejścia, najważniejsze by było wiadomo o co chodzi. W ramach ciekawostki: na polskim podwórku pojęcie pojawiło się w latach ‘00 i jego źródłem jest niebieskie forum i Pierwsza Wielka Gównoburza O Binarność Transów. W tamtej burzy poszło o osoby trans będące innej orientacji niż hetero i osoby k/m noszące piercingi.
Detranzycja, retranzycja - proces zmiany odwrotny do procesu tranzycji. Jest to dążenie do płci przypisanej przy urodzeniu po wcześniejszym przechodzeniu przez proces tranzycji. Detranzycja dotyczy osób bez względu na ich etap tranzycji, a więc może również dotyczyć osób, które zmieniły swoje preferowane imię i zaimki, a następnie wracają do poprzednich. Retranzycja jest gdy osoba musiała z różnych przyczyn przerwać tranzycję i wraca do niej po jakimś czasie.
Więcej:
O Detranzycjach
Detranzycje - Czym są i dlaczego istnieją?
Stealth (tryb ukryty) i visible (tryb widoczny) - Są osoby, które nie chcą wracać do tematu swojej transpłciowej przeszłości i żyją w tzw. trybie stealth, cichym, nie ujawniając faktów o przeszłości związanej z płcią nadaną przy urodzeniu. Tryb visible określa osoby, które nie ukrywają swojej transpłciowej przeszłości.
Ekspresja płciowa - Sposób, w jaki dana osoba się prezentuję - wygląd, maniera, zachowanie, ubrania i inne rzeczy wskazujące na daną płeć. Taka ekspresja płciowa może wskazywać na tożsamość płciową, ale nie musi. Ekspresja też ma wielkie spektrum, i może być skrajnie binarna (kobiece kobiety, męscy mężczyźni) jak i niebinarna.
Trigger - określenie na coś co nas sprowokowało, irytowało, zdenerwowało, przypomniało pewne negatywne rzeczy z przeszłości. W psychologii “trigger” to “zapalnik” czyli coś co “odpala” u nas schemat, reakcję obronną: np. poczucie zapachu/usłyszenie dźwięku, które kojarzą nam się z jakąś traumą. W przypadku np. osób chorych na zaburzenia lękowe “trigger” to przyczyna “odpalenia” ataku paniki. Triggerem może być wszystko, przedmiot, osoba, słowo. W internecie używa się określeń Trigger warning, Content warning, Ostrzeżenie przed treścią: [rzeczy opisywane] na początku postu lub komentarza aby ostrzec osobę czytającą przed ewentualnym "zapalnikiem".
Truscum - Osoba trans która rości sobie prawo do decydowania, kto jest “prawdziwym transem” a kto nie. Zazwyczaj te osoby mają własny “spis” warunków które ich zdaniem trzeba spełnić, żeby móc mówić o sobie, że jest się trans. Najczęściej wyznacznikiem jest heteronormatywność i binarność, ale obecnie bywa różnie. Głównym wyznacznikiem takiej osoby jest to, że za wzór “najprawdziwszej osoby transpłciowej” stawia siebie.
TERF (Trans-Exclusionary Radical Feminist) - TERF jest to odłam tzw. “radykalnego feminizmu” charakteryzująca się transfobią i wrogością do trzeciej fali feminizmu. Chcą narzucać klasyczną binarność płciową i uznają za kobiety tylko osoby cis płciowe (czyli kobiety posiadające waginę, pochwę, macicę i jajniki). Wykluczają osoby trans, często też zajmują się wręcz aktywnym zwalczaniem i poniżaniem takich osób.
Dead name, deadname - określenie na stare imię, którego osoba transpłciowa przestaje używać. Bardzo nieodpowiednim zachowaniem jest przypominanie tego imienia, gdy osoba używa już innego. Nieważne, czy jesteście przyjaciółmi, obcymi, czy myślicie, że to co piszecie jest miłe - nie używajcie starego imienia i tyle. Nie powinno się również pytać osoby transpłciowej o deadname. Jeżeli znacie stare imię osoby transpłciowej to nie ujawniajcie go innym osobom.
Niezależnie od naszych odczuć i poglądów powinniśmy zawsze szanować drugą osobę i zwracać się do niej tak jak jak sobie tego życzy.
Misgender - zwracanie się do drugiej osoby w zaimkach i odmianach które nie są preferowane. Czyli np. intencjonalne zwrócenie się do trans mężczyzny zaimkami i odmianami żeńskimi.
Do osób którym zależy na prawidłowym zaimku:
Wiele osób może nie wiedzieć jakich zaimków użyć na początku rozmowy - warto się przedstawić, zwróćcie spokojnie uwagę, w bardzo drastycznych przypadkach odmowy wytłumaczcie dlaczego jest to dla Was ważne. Jeśli osoba dalej w rozmowie będzie złośliwie używać innego zaimka po prostu warto zakończyć rozmowę i odejść. Nie okazano szacunku Wam to wy nie musicie okazywać tego szacunku drugiej osobie i poświęcać jej jakiegokolwiek czasu.
W przypadku internetu: jeśli macie dalej imię niezgodne z swoją płcią niestety musicie się liczyć z tym, że pierwszym użyciem odmiany będzie ta związana z tym co macie wpisane na FB.
Wiele osób nie ma złych intencji tylko po prostu nie wiedzą jakich zaimków ktoś używa.
Do osób które zwracają się do innych:
Zdaję sobie sprawę, że czasami samym pytaniem o płeć można kogoś urazić bo druga osoba odczuje wtedy brak passingu. Najlepiej sami spróbujcie zwrócić uwagę jakich odmian używa druga osoba. Używajcie neutralnych płciowo słów. Nie wskazujcie swoimi słowami na płeć rozmówcy.
Jeśli czujecie się na tyle odważni, zapytajcie grzecznie o zaimki, ale nie bądźcie przy tym wredni i chamscy. Jest różnica pomiędzy: “ej bo w sumie nie wiem czym jesteś więc jak mam się do ciebie zwracać huehuehue XD”, a pomiędzy: “przepraszam, ale chcę zapytać o Twoje preferowane zaimki”. Jeśli osoba poczuje się urażona zawsze możecie się powołać na to że macie świadomość istnienia form neutralnych lub nie wskazujących na ekspresję płciową i chcecie to uszanować.
❗ Szanujcie drugą osobę i nie sprawiajcie jej przykrości - to jest główny cel całego tekstu odnośnie zaimków i odmian.
Poprawne używanie odmian i imienia są minimalnym, podstawowym i niekwestionowanym szacunkiem do drugiego człowieka. Zmniejszają dysforię i dyskomfort u osoby transpłciowej.
Pamiętajmy, że używanie dobrych zaimków, odmian i imienia nie są nagrodą za dobre zachowanie - nawet jeśli kogoś nie lubicie, dyskutujecie lub się kłócicie, to zachowanie minimalnego szacunku do człowieka jest podstawą. Jeśli w kłótni lub dyskusji naumyślnie zmisgenderujecie osobę transpłciową to automatycznie przegrywacie jakąkolwiek rozmowę, jest to równoznaczne z obrażeniem drugiej osoby.
❗ W bardzo skrajnych przypadkach, zmisgenderowanie kogoś na ulicy/w klubie kto ma passing może doprowadzić do agresywnych sytuacji ze strony osób transfobicznych które mogą szybko skojarzyć fakty i zachować się agresywnie. Używając odpowiedniego imienia, zaimków i odmian dbacie o bezpieczeństwo osoby transpłciowej.
Zmiana płci - obraźliwe i nieprecyzyjne określenie na tranzycję, jednakże jego forma bardzo źle przedstawia realny proces tranzycji. Osoby transpłciowe nie zmieniają płci (jak rękawiczki), a korygują ją do swojej tożsamości płciowej poprzez proces tranzycji. Zamiast słów “zmiana płci” powinno się mówić tranzycja, proces tranzycji lub korygowanie płci. “Zmiana płci” był normalnym określeniem, ale jakieś 20-10 lat temu. Obecnie termin jest inny z wielu względów, w tym takich że określenie to było opresyjne.
Tylko nastolatki identyfikują się jako (...) - to jak się ktoś identyfikuje nie ma związku z wiekiem. Jest to indywidualne poczucie które może z czasem ulegać również zmianom.
Orientacja i płeć to to samo - wbrew pozorom bardzo popularna pomyłka. Płeć i orientacja to kompletnie inne rzeczy i nie powinno się ich ze sobą łączyć.
"Nie możesz nagle zostać trans, transem jesteś od zawsze i wiesz od urodzenia kim jesteś!" - Jest to nieprawdziwy stereotyp, tak naprawdę mało ludzi w ogóle identyfikuje się płciowo we wczesnym dzieciństwie. Mit ten wziął się z “gotowych przepisów na oszukanie diagnosty”. Tak naprawdę nie ma badań wskazujących w jakim wieku osoby najczęściej “odkrywają” że są transpłciowe. Często zdarza się to na początku okresu dojrzewania (wtedy u wielu osób pojawia się dysforia spowodowana zmianami związanymi z dojrzewaniem).
"Nie możesz być trans bo oglądasz/czytasz (...)" - transpłciowość nie ma związku z naszymi zainteresowaniami.
"Skoro jesteś transem to dlaczego masz dalej imię/zdjęcia związana z płcią z którą się nie utożsamiasz" - niektóre osoby dopiero odkrywają siebie i jeszcze nie zrobiły swojego coming outu. Uszanujcie ich decyzje i dajcie im jeszcze czas, nie śmiejcie się z tego.
"Nie możesz być trans bo jesteś ładną kobietą/mężczyzną" - takim stwierdzeniem możesz bardzo urazić druga osobę i pogłębić jej dysforie płciową. Zdecydowanie unikać.
"Skoro jesteś trans to jakie masz genitalia?" - nieodpowiednie pytanie mogące urazić drugą osobę, nie powinno się pytać o takie intymne rzeczy, nikogo i nigdy. Nie pytamy żadnych obcych ludzi o genitalia.
Tranzycja, korekta płci - proces dopasowania pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych oraz ekspresji płciowej do tożsamości płciowej (czyli płci odczuwalnej). Nie trwa on kilku dni - jest długotrwały.
Elementami tranzycji mogą być: coming out, używanie zaimków zgodnych z tożsamością płciową, zmiana danych metrykalnych, rozpoczęcie terapii hormonalnej lub operacje. Nie trzeba koniecznie przechodzić wszystkich powyższych etapów. Tożsamość płciowa każdej osoby transpłciowej to kwestia indywidualna - Tranzycja powinna się odbyć w takim zakresie, w jakim sprawia komfort i radość.
Zauważyłem, że wiele osób używa określeń “przed”, “w trakcie”, ”po” lub “bez”; spróbujmy więc je wyjaśnić
Przed tranzycją - ludzie najczęściej mają na myśli “przed rozpoczęciem procesu diagnostyki, leków” itp. Niektórzy mówią też tak będąc przed coming outem, inni używają tego słowa będąc po coming oucie i jeszcze przed wizytą u lekarzy.
W trakcie tranzycji - podczas diagnostyki, chodzenia po lekarzach, w trakcie zmiany dokumentów, czekając na lepsze efekty HRT, oczekując na operację. Stan, kiedy zaczęto już diagnostykę i korektę, ale jeszcze nie osiągnięto założonych celów.
Po tranzycji - gdy osiągnięto założone cele i oczekiwane elementy korekty.
Bez tranzycji - gdy osoba podjęła decyzję, że prawdopodobnie nigdy nie przejdzie korekty i funkcjonuje w swoim publicznym życiu zgodnie z nadaną jej przy urodzeniu płcią metrykalną lub zgodnie z tożsamością płciową, ale bez wprowadzania elementów tranzycji.
Określenie “zmiana płci” jest terminem przestarzałym, jednakże wciąż występującym w społeczeństwie. Jest to termin obrazowy, podobnie jak np. “mężczyzna w ciele kobiety” lub “biologiczna płeć”, ale przez swoje uproszczenie jest fałszywy.
Tożsamość płciowa wszystkich ludzi jest naturalna, niezmienna i znajduje się w mózgu. Jedyne, co osoby transpłciowe robią, to z czasem uświadamiają ją sobie i jeśli chcą, to przeprowadzają korektę pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych, aby ich ciało odpowiadało odczuwanej tożsamości płciowej.
Określenie “zmiana płci” sugeruje, iż transpłciowość jest cechą nabytą, jak choroba psychiczna lub nałóg. Jest to więc sugestia fałszywa, bo tożsamość płciowa jest wrodzona, tak jak np. kolor skóry i etniczność. Nie da się jej zmienić ani pod wpływem impulsu ani długotrwałego procesu jakiejś, np. religijnej “terapii konwersyjnej”.
Tak samo - osoba transpłciowa nie jest np. “mężczyzną w ciele kobiety” lecz człowiekiem we własnym ciele, którego niektóre cechy nie odpowiadają odczuwanej tożsamości.
Podobny przykład: mówienie o “biologicznej płci” jest nieprecyzyjne i neguje prawdziwość odczuć i doświadczeń osoby transpłciowej. Płeć osoby transpłciowej nie jest przecież z plastiku, silikonu, czy innej sztucznej rzeczy. Jak już zostało wspomniane wyżej - tożsamość płciowa jest wynikiem w pełni naturalnych procesów.
Dodatkowo określenie “zmiana płci” kojarzy się wielu osobom z szybką i impulsywną zmianą (jak np. kolor włosów), a powinniśmy podkreślać, że tranzycja to długotrwały proces i nie zmiana, a korekta.
Czyli dlaczego niektóre słowa są w społeczności uważane za obraźliwe i odchodzi się od ich używania.
Aby zrozumieć, o co chodzi, najlepszym przykładem będą słowa “hermafrodyta” i “obojnak”. Kiedyś były to słowa używane na co dzień w medycynie i przez osoby intersex (interpłciowe). Z czasem zaczęto tych słów używać negatywnie, by kogoś obrazić, np. “wyglądasz jak jakaś hermafrodyta”, “ty obojnaku”. Przez właśnie takie sposoby użycia i negatywne z nimi skojarzenia nie używa się już nigdzie tych określeń i zastępuje się je określeniami “intersex” lub “interpłciowość”. Podobnie jest właśnie z wyrażeniem “płeć biologiczna”, “biologiczny/a kobieta/mężczyzna”, “zmiana płci”.
Płeć biologiczna - negatywność całego określenia "biologiczna X" wynika z tego, że służy głównie do obrażania i jechania po osobach transpłciowych, i wytykania im tego, że są osobami trans (w sposób negatywny). Kojarzy się źle i dlatego odchodzi się od ich używania, a wiele osób to po prostu razi, bo sami byli wyzywani w ten sposób. Wciskano im, że nigdy nie będą mężczyznami czy kobietami, bo "biologiczna płeć hurr durr". Więcej pisze o tym tutaj: Płeć biologiczna.
Zmiana płci - kojarzy się ze zmianą pod wpływem impulsu i czymś co trwa kilka dni. Dodatkowo w internecie istniało przez jakiś czas określenie “zmien sobie płuć” (błąd celowy) które było głupią odpowiedzią na jakieś głupie pytania i ku mojemu zaskoczeniu - dalej je czasami widuje.
Oczywiście są osoby transpłciowe, których te słowa nie będą razić - najczęściej są to osoby, które robiły tranzycje kilkanaście lat temu, gdy te słowa nie były nacechowane negatywnie.
❗ Pamiętajmy, że pisząc coś i zwracając się do ogółu powinniśmy zwracać uwagę na swój język. ❗
Dane metrykalne - określenie na informacje zawarte w dokumentach.
Rozprawa sądowa - w Polsce uzgodnienie danych metrykalnych odbywa się poprzez proces sądowy. Osoba chcąca dokonać takich zmian musi pozwać swoich rodziców (ewentualnie opiekunów prawnych, w przypadku braku rodzica lub opiekuna prosi o ustanowienie kuratora sądowego). Zauważyłem, że ta informacja jest chyba najbardziej szokująca dla osób które dopiero zapoznają się z tematami transowymi i przez co musi przejść taka osoba - tak, naprawdę trzeba pozwać swoich rodziców, by zmienić dane. W przypadku wspierających rodziców i komplecie wymaganych dokumentów sprawa jest rozwiązywana szybko. A co w przypadku nie wspierających rodziców…? Musicie to sobie chyba sami wyobrazić, odwołania od wyroku, droga przez mękę i kilka rozpraw.
Po rozprawie sądowej czeka się 21 dni na uprawomocnienie wyroku (jeżeli obie strony zgadzają się z wyrokiem i nie planują jego zaskarżania), by móc zacząć ubiegać się o nowy dowód, imię.
Czy następuje zmiana numeru PESEL? Tak, ponieważ w peselu jest zapisana nasza płeć. 10 cyfra numeru pesel, cyfry 0, 2, 4, 6, 8 - oznaczają płeć żeńską, cyfry 1, 3, 5, 7, 9 - oznaczają płeć męską.
Opinia seksuologiczna - wydawana przez lekarza seksuologa. Niektórzy używają jeszcze terminu diagnoza lub diagnoza seksuologiczna - obowiązuje to ze względu na polskie standardy, jednakże przypominam że transpłciowość już nie jest uważana za chorobę, a więc i opisywanie tego jako diagnoza powoli przestanie być aktualne (niektórzy specjaliści będący na bieżąco z aktualnościami sami już przestają używać terminu “diagnoza” odnośnie transpłciowości).
Opinia psychologiczna - wydawana przez psychologa na podstawie rozmowy, wywiadu, obserwacji oraz testów psychologicznych.
HRT (Hormone replacement therapy) - HTZ (Hormonalna terapia zastępcza) - określenie na przyjmowanie hormonów.
T - skrót na testosteron.
E - skrót na estrogen.
Blokery - środki stosowane w celu zahamowania dojrzewania płciowego, hamowanie wydzielania hormonów i wpływu na ciało.
Polecam filmik na temat blokerów, są polskie napisy: Norman Spack, Jak pomagam transpłciowym nastolatkom stać się tym, kim chcą https://www.ted.com/talks/norman_spack_how_i_help_transgender_teens_become_who_they_want_to_be?language=pl
Popularnym mitem jest myślenie, że istnieje jedna słynna operacja zmiana płci - rzeczywiście istnieje szansa na zrobienie kilku operacji w jednym czasie, ale nie jest to jedna słynna operacja która zmienia wszystko w godzinę, a dalej zbiór operacji które mogą trwać kilkuetapowo i długo.
Zamieszczam tutaj zbiór najczęściej wykonywanych operacji przy tranzycji i używanych słów. Nie wszystkie metody są tu opisane, jedynie te najpopularniejsze.
Operacje transmęskie
Potoczne określenia na operacje osób transmęskich pochodzą od kolejności w jakich zazwyczaj się je wykonuje.
Jedynka - Rekonstrukcja klatki piersiowej - usunięcie ginekomastii poprzez mastektomię - są różne metody wykonania, więc nie każdy ma bardzo widoczne blizny (mam na myśli te charakterystyczne, kojarzące się z trans mężczyznami po metodzie double incision)
Dwójka - Histerektomia - Hysterectomy - zabieg chirurgicznego usunięcia macicy. Typ wykonania omawia się z lekarzem.
Trójka - SRS (sex reassignment surgery), GRS (Genital Reassignment Surgery) - określenie na operację mająca na celu stworzenie penisa.
Są dwie metody takiej operacji, Neofalloplastyka (Neophalloplasty) i Metoidioplastyka (Metoidioplasty). Popularnym błędem jest mylenie falloplastyki z neofalloplastyką: falloplastyką określa się operację zmieniajace kształt penisa, a neofalloplastyką określa się metodę stworzenia penisa.
Operacje transkobiece
W środowisku transkobiecym nie ma takich potocznych określeń na operację jak u osób transmęskich (przynajmniej ja się nie spotkałem). Pomimo, że elektroliza i laser nie są operacjami (są zabiegami) postanowiłem je tu wpisać bo w tematach operacji się pojawiają.
Powiększanie piersi - zabieg chirurgiczny mający na celu korekcję piersi jeśli terapia hormonalna nie przyniesie satysfakcjonujących efektów, najczęściej w tym celu stosowane są implanty.
Zmniejszenie jabłka Adama
Waginoplastyka - Vaginoplasty - SRS (sex reassignment surgery), GRS (Genital Reassignment Surgery) - operacja zewnętrznych narządów płciowych polegających na wytworzeniu pochwy i sromu.
Orchidektomia - Orchiectomy - zabieg polegający na usunięciu jąder.
Owłosienie twarzy - elektroliza lub laser.
Elektroliza - trwałe usuwanie owłosienia.
Laser - depilacja laserowa - redukcja owłosienia.
Operacja feminizacji głosu - Voice feminization surgery - technika chirurgiczna służąca do podniesienia wysokości tonu głosu.
Operacja feminizacji twarzy - facial feminisation surgery - FFS
Transmęskie
Binder, spłaszczak - element ubioru mający za zadanie zmniejszyć rozmiar piersi.
Paker (packer) - przedmiot w kształcie męskich genitaliów służący do pakowania (packing), czyli uzyskiwania efektu wybrzuszania, posiadania penisa.
STP (Stand-to-Pee), sikacz, sikadło - przedmiot służący do sikania na stojąco, może również spełniać rolę pakera.
PnP (Pack and Play) - przedmiot mający funkcję pakera i zabawki erotycznej.
3-in-1 Pack, Pee & Play - przedmiot mający funkcję pakera, STP i zabawki erotycznej.
4-in-1 Pack, Pee, Play, & Pleasure - oprócz funkcji pakera, STP i zabawki erotycznej dodatkowo sprawia przyjemność osobie noszącej.
Rod (Pleassure rod, errection rod) - elastyczny pręt, którym uzyskuje się erekcję w przedmiotach służących jako zabawki erotyczne.
Harness, Holders, Uprząż - ubiór służący do nie przemieszczania się pakera w spodniach. Niektórzy polecają zamiast uprzęży bieliznę typu jockstraps.
Transkobiece
Tucking - zabieg polegający na ułożeniu posiadanych genitaliów w ten sposób, aby z zewnątrz nie były widoczne i przypominały kobiecą płaskość. Można to osiągnąć przy pomocy ciasnej bielizny i odpowiedniego ułożenia, taśmy klejącej lub odpowiedniej bielizny/przyrządu zwanego “gaffe”.
Protezy piersi